Jaskra jest grupą chorób, których wspólną cechą jest postępujący zanik nerwu wzrokowego. Głównym czynnikiem powodującym zanik warstwy włókien nerwowych siatkówki jest we wszystkich typach jaskry zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe. Statystyczna norma ciśnienia wynosi 10-21 mmHg. Jednak jaskra występuje niekiedy przy wartościach statystycznie prawidłowych (jaskra z niskim ciśnieniem). Niekiedy mamy też do czynienia z podwyższonym ciśnieniem (powyżej 21mmHg), lecz nie obserwujemy uszkodzeń jaskrowych (nadciśnienie wewnątrzgałkowe). Dlatego też pacjenci z nadciśnieniem zazwyczaj wymagają stałej kontroli, lecz nie są leczeni do czasu zaobserwowania pojawienia się uszkodzeń jaskrowych. U części z pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem wewnątrzgałkowym wystąpią jednak zmiany jaskrowe. Po rozpoczęciu leczenia jaskry poziom bezpiecznego ciśnienia wewnątrzgałkowego powinien być niższy niż w oczach zdrowych. Poziom ten zależny jest od wyników badań diagnostycznych w trakcie leczenia. Pacjent chory na jaskrę wymaga okresowych badań diagnostycznych takich jak perymetria czy GDx (od 1 do 2 razy w roku). Także regularny pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego stanowi dużą pomoc w orientacji o stanie leczenia pacjenta. Trzeba pamiętać, że niekiedy dochodzi do gwałtownej progresji jaskry z przyczyn pozornie niezwiązanych z okiem, takich jak układ krwionośny czy hormonalny. Niewłaściwa kontrola, zbyt rzadki kontakt ze specjalistą może spowodować znaczną utratę pola widzenia w tym okresie. Niestety takie uszkodzenia są nieodwracalne.

Jest wiele przyczyn wystąpienia jaskry, poczynając od genetycznych po przyczyny w budowie samej gałki ocznej. Jaskra może wystąpić już od wieku niemowlęcego przez młodzieńczy aż po wiek starczy. Najczęściej ujawnia się i postępuje w wieku dojrzałym (jaskra pierwotna otwartego kata). W każdym wieku może wystąpić jaskra polegająca na blokowaniu odpływu cieczy wodnistej z oka (jaskra zamkniętego kąta). Prowadzić może ona do podostrych incydentów imitujących objawy np. zapalenia spojówki. Aż po ostry atak jaskry, który może prowadzić do gwałtownego uszkodzenia nerwu wzrokowego.

Wszystkie rodzaje jaskry dzielą się zatem na 2 duże grupy, które różni sposób zahamowania odpływu cieczy wodnistej z oka przez kąt przesączania znajdujący się pomiędzy rogówką a tęczówką.

Są to:

◦ jaskra otwartego kąta – w której utrudnienie odpływu wynika z zamykania się otworków struktury beleczkowania (swoistego sita, przez które przesącza się z oka ciecz wodnista)

◦ jaskra zamkniętego kąta – w której zetknięcie się lub zrost tęczówki z rogówką powoduje zamknięcie dostępu do drożnego beleczkowania.

Każdy z wyżej wymienionych 2 głównych typów jaskry obejmuje kilkanaście jednostek chorobowych, różniących się przyczyną zamknięcia otworków beleczkowania (w jaskrze otwartego kąta) lub mechanizmem zamknięcia dostępu do siateczki beleczkowania (w jaskrze pierwotnie lub wtórnie zamkniętego kąta). Różne przyczyny wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego wymagają odmiennego leczenia. Chodzi tu w równym stopniu o leczenie farmakologiczne, laserowe, jak i operacyjne.

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Podstawowe badania diagnostyczne w jaskrze:

• obserwacja nerwu wzrokowego,

• pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego,

• pachymetria,

• gonioskopia,

• badanie pola widzenia (perymetria),

• Gdx Vcc.

 

Zmiany w nerwie wzrokowym w jaskrze obserwowane podczas badania dna oka ukazują powiększające się zagłębienie w nerwie wzrokowym oraz jego zblednięcie.

 

Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego powyżej 21mmHg zwraca uwagę, że możemy mieć do czynienia z jaskrą. Różne są przyczyny podwyższonego ciśnienia w oku. Pamiętać należy jednak, że nieco podwyższone ciśnienie w oku wcale nie daje pewności o jaskrze. Także pomiar ciśnienia w oku poniżej tego pułapu wcale nie wyklucza jaskry, gdyż istnieje postać jaskry z „normalnym ciśnieniem”. Ciśnienie w oku ulega wahaniom dobowym, zazwyczaj najwyższe jest rano, ale szczyt może być także w nocy lub w trakcie pewnych czynności jak praca w pochyleniu.

 

Pachymetria, czyli pomiar grubości rogówki wykonywana jest w naszym ośrodku dzięki USG typu A. Niekiedy centralna grubość rogówki odbiega od średniej wynoszącej 545 mikrometrów, wtedy pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego jest błędny. Musi być skorygowany o tą właśnie różnicę w grubości rogówki. Ma to miejsce zarówno przy fałszywie niskim, jak i wysokim ciśnieniu. Wiecej przeczytać można w podstronie o pachymetrii. Zamieszczona tam jest również tabela przeliczeń.

 

Gonioskopia, czyli badanie kata przesączania jest równie ważnym badaniem. Pozwala ocenić szerokość struktury odpowiadającej za odpływ cieczy wodnistej z oka. Dzięki niej można ocenić też ilość barwnika „zapychającego sito, przez które odpływa ciecz”, czyli beleczkowanie. Pozwala na rozpoznanie jaskry zamkniętego kata przesączania, barwnikowej, młodzieńczej, tzw. Iris plateau.

 

Perymetria (badanie pola widzenia) należy do badań podstawowych w jaskrze. W przypadku jaskry wykonywany jest program z precyzyjną analizą pola widzenia w obszarze 30° od centrum. Badanie perymetryczne w jaskrze powinno się je wykonywać przynajmniej raz w roku, gdyż wynik badania jest ważny nie tylko dla rozpoznania i określenia rozległości uszkodzeń, ale także dla późniejszej kontroli postępu choroby, czyli skuteczności leczenia. Różne typy perymetrów charakteryzują się odmienna czułością w wykrywaniu uszkodzeń pola widzenia. Dlatego wyniki badań przeprowadzonych różnymi typami aparatów nie mogą być podstawą dokładnego śledzenia zmian chorobowych. Najkorzystniejsze dla pacjenta jest wykonywanie kontrolnych badań pola widzenia na tym samym aparacie. Uzyskane w ten sposób wyniki kolejnych badań mogą być porównane na wspólnym wydruku. Ubytki w polu widzenia są wynikiem zaniku poszczególnych pęczków włókien nerwowych siatkówki. Chorzy przez wiele lat są nieświadomi istnienia i stałego powiększania się mroczków jaskrowych niedochodzących do centrum, tym bardziej że przy patrzeniu dwojgiem oczu oba pola widzenia nakładają się na siebie i wzajemnie uzupełniają swoje ubytki. W końcowym stadium jaskry pole widzenia zacieśnia się tak, że obraz jest widziany, jak „przez dziurkę od klucza” (tzw. widzenie lunetowe). Gdy zanika nawet widzenie centralne, oko jest praktycznie ślepe, postrzegając jedynie ruch i światło padające od strony skroniowej. Z czasem dochodzi do całkowitej ślepoty.

 

GDx jest najważniejszym badaniem obrazowym w jaskrze. Jego niewątpliwą zaletą jest powtarzalność, duża dokładność badania, niezależność od udziału w badaniu pacjenta i diagnozującego lekarza. Zwłaszcza ten ostatni punkt bardzo wyróżnia na korzyść to badanie np. od innego badania obrazującego HRT (w którym możliwy jest wpływ lekarza oceniającego obrys tarczy nerwu wzrokowego). Sprawia to, że GDx jest obecnie najczęściej wykonywanym i najbardziej cenionym, obrazowym badaniem w jaskrze. Badanie GDx Pozwala na precyzyjną ocenę stopnia uszkodzenia nerwu wzrokowego w momencie podejmowania leczenia. Pozwala zatem postawić właściwą diagnozę, jak i zaplanować intensywność leczenia mającego na celu obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Stanowi też podstawę do obiektywnej kontroli leczenia i jego modyfikacji. Badanie Gdx powinno być wykonywane 1–2 razy w roku tą samą metodą i tym samym aparatem, którym było wykonane wcześniejsze badanie diagnostyczne. Trzeba także zdawać sobie sprawę, iż poprzestanie na kontroli osiągniętego w wyniku leczenia spadku ciśnienia wewnątrzgałkowego do granic normy nie zapewnia, że osiągnięty poziom jest wystarczający do zahamowania postępu jaskrowego uszkodzenia nerwu wzrokowego. To właśnie badanie GDx pokazuje, jaki poziom ciśnienia wewnątrzgałkowego jest wystarczający dla zatrzymania zaniku włókien nerwu wzrokowego, czyli postępu jaskry.

Zapraszamy do zapoznania się z opisem badaniań w zakładce „BADANIA”.